Coğrafi İşaretler: Türk Hukukunda Kapsamı, Türleri ve Tescil Süreci

Coğrafi işaretler, belirli bir coğrafi bölgeye özgü ürünlerin kalitesini, ününü veya diğer özelliklerini garanti altına alarak tüketiciye güvence sunan ve bu ürünlerin tanıtımına katkı sağlayan önemli bir unsurdur. Türk Hukuku'nda coğrafi işaretler, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu (SMK) ile düzenlenmiştir. Bu yazıda, coğrafi işaretlerin tanımı, unsurları, işlevleri ve türleri detaylı bir şekilde ele alınacaktır.

Coğrafi İşaret Nedir?

SMK m.34/1'e göre, "Coğrafi işaret; belirgin bir niteliği, ünü veya diğer özellikleri bakımından kökenin bulunduğu yöre, alan, bölge veya ülke ile özdeşleşmiş ürünü gösteren işarettir." Bu tanımdan hareketle, bir ürünün coğrafi işaret alabilmesi için belirli kriterleri karşılaması gerekmektedir.

Coğrafi İşaretin Unsurları

1. Ürün: Coğrafi işaret, doğal ve beşerî unsurların bir araya gelmesi sonucu gıda, tarım, maden, el sanatları ve sanayi ürünleri için verilebilir (SMK m. 33). Ancak hizmetler için coğrafi işaret verilemez.

2. Coğrafi Bölgeden Kaynaklanma: Bir ürünün coğrafi işaret alabilmesi için belirgin bir niteliği, ünü veya diğer özellikleri bakımından belirli bir coğrafi sınırları belirlenmiş bir bölgeyle özdeşleşmiş olması gereklidir. Coğrafi bir yer adı içermese dahi, geleneksel olarak kullanılan ve günlük dilde yerleşmiş adlar da coğrafi işaret olabilir (SMK m.34/2).

Coğrafi İşaretin İşlevleri

Coğrafi işaretlerin birden fazla işlevi bulunmaktadır:

1. Ayırt Edicilik: Coğrafi işaretler, belirli bir bölgeye özgü ürünleri diğerlerinden ayırt eder.

2. Coğrafi Kaynak Gösterme: Ürünün hangi coğrafi bölgeden geldiğini gösterir.

3. Garanti: Ürünün kalitesini, ününü veya diğer özelliklerini garanti altına alır.

4. Tanıtım: Ürünün tanıtımını yaparak, tüketicilere bu ürünler hakkında bilgi verir.

5. Yöresel ve Bölgesel Kalkınma: Bölgesel kalkınmayı destekleyerek, yerel ekonomilere katkıda bulunur.

Coğrafi İşaret Türleri

Coğrafi işaretler, menşe adı ve mahreç işareti olarak ikiye ayrılmaktadır:

1. Menşe Adı:

   
   
   
   

   • Coğrafi sınırları belirlenmiş bir yöre, bölge veya ülkeden kaynaklanan,

   • Tüm veya esas özelliklerini bu coğrafi alana özgü doğal ve beşerî unsurlardan alan,

   • Üretimi, işlenmesi ve diğer işlemlerin tümü bu coğrafi alanın sınırları içinde gerçekleşen ürünler için alınır.

   Menşe adları, kaynaklandıkları coğrafi alan dışında üretilemezler. Örnek olarak Afyon Mermeri, Erzincan Tulumpeyniri, Malatya Kayısısı ve Amasya Elması verilebilir.

   
   
   
   

2. Mahreç İşareti:

   
   
   
   

   • Coğrafi sınırları belirlenmiş bir yöre, bölge veya ülkeden kaynaklanan,

   • Belirgin bir niteliği, ünü veya diğer özellikleri bakımından bu coğrafi alan ile özdeşleşen,

   • Üretimi, işlenmesi ve diğer işlemlerinden en az biri belirlenmiş coğrafi alanın sınırları içinde yapılan ürünler için alınır.

   Mahreç işaretleri, kaynaklandıkları coğrafi alan dışında üretilebilirler. Örnek olarak Bafra Pidesi, Adana Kebabı ve Antakya Künefesi verilebilir.

Tescil Edilemeyecek Adlar

Belirli kriterleri karşılamayan adlar coğrafi işaret olarak tescil edilemez:

• Menşe adı veya mahreç işareti şartlarını sağlamayan adlar.

• Ürünlerin öz adı olmuş adlar.

• Ürünün gerçek kaynağı konusunda halkı yanıltabilecek olan bitki tür ve çeşitleri, hayvan ırkları veya benzeri adlar.

• Kamu düzenine veya genel ahlaka aykırı adlar.

• Kendi ülkesinde korunmayan, koruması sona eren veya kullanılmayan adlar.

• Tescilli veya başvurusu yapılmış bir coğrafi işaret ile tamamen veya kısmen eş sesli olan ve tüketiciyi yanıltabilecek adlar.

Coğrafi İşaretlerin Tescil Süreci

Coğrafi işaretlerin tescili, Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından yapılmaktadır. Tescil süreci, başvurunun yapılması, başvurunun incelenmesi ve tescil kararı olmak üzere üç aşamadan oluşur.

1. Başvuru: Coğrafi işaret başvurusu, belirli form ve belgelerle Türk Patent ve Marka Kurumu'na yapılır.

2. İnceleme: Başvuru, şekli ve esas yönünden incelenir. Başvuru eksiklikleri varsa, tamamlanması için başvuru sahibine süre verilir.

3. Tescil Kararı: İnceleme sonucunda başvuru uygun bulunursa, coğrafi işaret tescil edilir ve Resmi Coğrafi İşaret ve Geleneksel Ürün Adı Bülteni'nde yayımlanır.

Sonuç

Coğrafi işaretler, yerel ve bölgesel ürünlerin korunması, tanıtılması ve ekonomik değerinin artırılması açısından büyük öneme sahiptir. Türk Hukuku'nda detaylı bir şekilde düzenlenen coğrafi işaretler, tüketicilere kaliteli ve güvenilir ürünler sunma konusunda önemli bir rol oynamaktadır. Bu yazıda ele alınan unsurlar, işlevler ve türler, coğrafi işaretlerin kapsamını ve tescil sürecini açıklamaktadır. Coğrafi işaretlerin doğru bir şekilde kullanılması ve korunması, yerel ekonomilerin kalkınmasına ve kültürel değerlerin yaşatılmasına katkıda bulunacaktır. Coğrafi işaretler ile ilgili daha fazla hukuki destek almak için Çanakkale Marka Vekilimiz ile iletişime geçiniz.

Yasal Danışmanlık

Yer Ayırt