İnançlı İşlem Nedir?

Tarihsel Kökeni

İnançlı işlemlerin kökeni, Roma hukukundaki "fiducia" kavramına dayanır. Fiducia, kelime anlamıyla güvene dayalı işlemleri ifade eder ve Roma hukukunda borç ilişkisinin güvence altına alınması amacıyla kullanılırdı. Roma hukukunda fiducia cum creditore (alacaklı ile güven ilişkisi) ve fiducia cum amico (dost ile güven ilişkisi) olmak üzere iki türü bulunmaktadır. Türk hukukunda da fiducia'nın etkisiyle inançlı işlemler gelişmiş ve uygulanmıştır.

İnançlı İşlemin Tanımı

İnançlı işlem, bir kimsenin menfaatinin korunması veya teminat sağlanması amacıyla bazı hakların başka bir kişiye devredilmesi işlemidir. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu'na göre, inançlı işlem, bir kişinin menfaatini koruma veya teminat sağlama amacıyla hakları devretmeyi ve devralanın bu hakları belirli şartlar altında kullanmayı taahhüt ettiği işlemdir.

İnançlı İşlemlerin Yapılma Amacı

İnançlı işlemler, çeşitli amaçlarla yapılabilir:

Teminat Sağlama Amacı: Alacaklının alacağını güvence altına almak için başvurulur. Şahsi veya ayni teminatlardan daha güçlü bir güvence sağlar.
Gizlenme Amacı: Kişilerin kendilerini gizlemek veya ekonomik durumlarını açıklamak istememeleri durumunda kullanılır.
Yönetme Amacı: Malvarlığı unsurlarının belirli şartlar çerçevesinde yönetilmesi amacıyla yapılır.
Alacaklılardan Mal Kaçırma Amacı: Alacaklılardan mal kaçırmak amacıyla yapılabilir. Bu tür işlemler muvazaalı işlemlerle karıştırılmamalıdır.
Kanunun Elverişsiz Hükümlerini Dolanma Amacı: Kanunun bazı hükümlerinden kaçınmak veya çeşitli avantajlardan yararlanmak için yapılır.

İnançlı İşlemin Konusu

İnançlı işlemin konusu genellikle taşınır ve taşınmaz mallar üzerindeki mülkiyet haklarıdır. Bunun yanı sıra sınırlı ayni haklar, alacak hakları, ortaklık hakları ve telif hakları gibi devredilebilir haklar da inançlı işlemin konusu olabilir.

İnançlı İşlemlerin Türleri

İnançlı işlemler, amacına ve tarafların yararlanma durumuna göre ikiye ayrılır:

Saf (Yönetim Amaçlı) İnançlı İşlemler: İnananın veya onun belirlediği üçüncü kişinin menfaatine yapılan işlemlerdir. Örneğin, bir alacağın tahsil amacıyla üçüncü kişilere devredilmesi.
Karma (Teminat Amaçlı) İnançlı İşlemler: Alacaklının menfaatinin ön planda olduğu işlemlerdir. Örneğin, borcun teminat altına alınması amacıyla mülkiyet devri.

İnançlı İşlemin Unsurları

İnançlı işlemler iki temel unsurdan oluşur:

Borçlandırıcı İşlem (İnanç Sözleşmesi): Taraflar arasında yapılan ve hak ve borçları belirleyen sözleşmedir.
Kazandırıcı İşlem (Hakkın Devri): İnanç konusu malın devredilmesi işlemidir.

Hüküm ve Sonuçları

İnançlı işlemin hukuki sonuçları, tarafların hak ve borçlarına ve üçüncü kişilere karşı doğan sonuçlara göre incelenir. İnançlı işlem sonucunda, inanılan, inanç konusu mal üzerinde tam hak sahibi olur, ancak bu malı üçüncü kişilere devretmesi durumunda, inananın hukuki haklarını koruması zorlaşabilir.

İnançlı İşlemin Sona Ermesi

İnançlı işlemler, belirlenen şartların gerçekleşmesi veya tarafların anlaşması ile sona erer. İnanç konusu malın iadesi, inanç sözleşmesinin sona ermesi ile mümkün olur. İspat yükü, inançlı işlemde iddia eden tarafa aittir.

İspatı

İnançlı işlemin ispatı, devredilen malın türüne göre değişir. Taşınırlar ve tapusuz taşınmazlar bakımından daha kolay ispat edilebilirken, tapuya kayıtlı taşınmazlar bakımından yazılı delille ispat zorunluluğu vardır.

Zamanaşımı

İnançlı işlemlere ilişkin zamanaşımı süreleri, genel hükümlere tabidir. İnanç sözleşmesine dayalı talepler, borçlar hukukundaki genel zamanaşımı sürelerine göre değerlendirilir.

Sonuç

Türk hukukunda inançlı işlemler, uygulamada sıkça karşılaşılan ve çeşitli hukuki ihtiyaçları karşılayan önemli bir kurumdur. Hukuki güvence, gizlenme, yönetme ve kanunun elverişsiz hükümlerini dolanma gibi amaçlarla başvurulan inançlı işlemler, borçlar ve mülkiyet hukukunda önemli yer tutar. Yargıtay kararları ve doktrin, inançlı işlemlerin geçerliliğini ve uygulanabilirliğini kabul etmektedir. İnançlı işlemler hakkında daha fazla hukuki destek için Çanakkale Ticaret Avukatımız ile iletişime geçiniz.

Yasal Danışmanlık

Yer Ayırt