Maddi ve Manevi Tazminatlarında Ceza Mahkemesi Kararlarının Hukuk Davalarına Etkisi

Haksız fiiller genellikle ceza hukuku açısından da suç teşkil eder. Aynı olay hakkında hem ceza davası hem de hukuk davası açıldığında, bu davalar birbirlerini ne ölçüde etkiler? Bu yazıda, ceza mahkemesi kararlarının hukuk mahkemesine etkilerini detaylı bir şekilde ele alacağız.

Ceza Hukuku ve Özel Hukuk Arasındaki Farklar

Ceza hukuku, suç teşkil eden eylemleri kamu yararı gözeterek cezalandırır. Özel hukuk ise haksız fiillerin bireylere verdiği maddi ve manevi zararlarla ilgilenir. Ceza hukuku kast ve taksir gibi unsurları incelerken, özel hukuk kusur ve sorumluluk unsurlarını değerlendirir. Bu nedenle, iki hukuk düzeni farklı hükümler içerir ve farklı amaçlar güder. Ancak, bazı durumlarda kesişirler ve birbirlerini etkilerler.

Ceza Mahkemesi Kararlarının Hukuk Mahkemesine Etkisi

Borçlar Kanunu BK m.74, ceza ve hukuk ilişkisini düzenler. Bu maddeye göre, ceza mahkemesi kararları, hukuk hakimini bazı durumlarda bağlamaz.

6098 sayılı TBK. 74. maddesi:

“Hâkim, zarar verenin kusurunun olup olmadığı, ayırt etme gücünün bulunup bulunmadığı hakkında karar verirken, ceza hukukunun sorumlulukla ilgili hükümleriyle bağlı olmadığı gibi, ceza hâkimi tarafından verilen beraat kararıyla da bağlı değildir. Aynı şekilde, ceza hâkiminin kusurun değerlendirilmesine ve zararın belirlenmesine ilişkin kararı da, hukuk hâkimini bağlamaz.”

Bu yasa hükümleri ile hukuk hakimi, ceza mahkemesi kararları karşısında bağımsız kılınmıştır. Ceza mahkemesi, haksız fiilin suç niteliği taşımadığına karar verse bile, hukuk hakimi bu durumu kendiliğinden ve özgürce araştırarak karar verebilir.

Maddi ve Manevi Tazminatları

Yargıtay Kararları ve Öğretideki Görüşler

Yargıtay ve öğretide benimsenen görüşlere göre, tazminat davalarında daha uzun süreli ceza davasına ilişkin zamanaşımı uygulanması için, haksız fiilin suç niteliği taşıması yeterlidir. Ceza kovuşturması yapılmış ve mahkumiyet kararı verilmiş olması koşulu aranmaz. Ceza mahkemesinin kesin bir kararı varsa, hukuk hakimi bu karara uyar. Eğer ceza mahkemesi kanıt yetersizliği veya suç kastı bulunmaması nedeniyle beraat kararı vermişse, hukuk hakimi haksız fiilin suç niteliğini doğrudan araştırır.

Ceza Mahkemesinin Hukuk Davalarına Etkileri

Ceza mahkemesi kararlarının hukuk davalarına etkileri şu başlıklar altında incelenebilir:

1. Kesin Hüküm Yönünden

2. Kesin Kanıt Olma Yönünden

3. Zamanaşımı Yönünden

4. Bekletici Sorun Olup Olmayacağı Yönünden

5. Ceza Mahkemesindeki Bilirkişi Raporunun Hukuk Davasına Etkisi Yönünden

I. Kesin Hüküm Yönünden

Ceza ve hukuk davalarının konuları, tarafları ve amaçları farklıdır. Bu nedenle, ceza mahkemesi kararları, hukuk davaları için kural olarak kesin hüküm oluşturmaz. Ancak bazı durumlarda ceza mahkemesi kararı, hukuk mahkemesinde kesin hüküm olabilir:

1. Ceza Mahkemesinde Tazminat İstenmişse
   

• Ceza mahkemesi, zarar görenin tazminat istemini hüküm altına almışsa, hukuk mahkemesinde aynı konuda yeniden dava açılamaz ve ceza mahkemesi kararı kesin hüküm niteliği kazanır.

• Ceza mahkemesinde yalnızca manevi tazminat istenmişse, verilen karar bu yönden kesin hüküm olur; hukuk mahkemesinde ayrıca maddi tazminat davası açılabilir.

• Zarar gören, ceza mahkemesinde tazminat isterken fazlaya ilişkin hakkını saklı tutmuşsa, saklı tuttuğu bölüm için hukuk mahkemesinde dava açılabilir.

• Manevi tazminat bölünemeyeceğinden, ceza mahkemesinde bir miktar manevi tazminata hükmedilmişse bu kesin hüküm halini alır ve hukuk mahkemesinde ayrıca manevi tazminat istenemez.

• Ceza mahkemesi tazminat istemini reddederse, bu ret kararı, aynı tazminat için aynı taraflar arasında açılan hukuk davasında kesin hüküm olarak ileri sürülebilir.

• Ceza mahkemesi, tazminat istemi hakkında olumlu veya olumsuz bir karar vermemişse, bu durumda kesin hükümden söz edilemez ve zarar gören hukuk mahkemesinde tazminat davası açabilir.

1. Sahteciliğe İlişkin Ceza Mahkemesi Kararının Kesin Hüküm Oluşturması
   

• Ceza mahkemesi bir senedin sahte olduğunu saptayarak, suç işleyenler hakkında mahkumiyet kararı verirse, bu karar hukuk mahkemesinde kesin hüküm oluşturur. Sahtecilik davası beraat ile sonuçlanırsa, bu karar hukuk mahkemesinde kesin hüküm oluşturmaz.

1. Yaş Düzeltme Hakkındaki Ceza Mahkemesi Kararı
   

• Hukuk mahkemesinde kesin hüküm oluşturur ve aynı kişinin yaşının düzeltilmesi için yeni bir dava açılamaz. Yaş düzeltme davaları ancak bir kez açılabilir.

II. Kesin Kanıt Olma Yönünden

BK. TBK.74 maddesine göre hukuk hakimi, ceza mahkemesinin kusura ve zarar tutarına ilişkin kararlarıyla bağlı değildir. Ancak bazı durumlarda ceza mahkemesi kararlarını kesin kanıt olarak kabul etmelidir. Bu durumlar şunlardır:

1. Kesin Mahkumiyet Kararları
   

2. Suçun Sanık Tarafından İşlenmediğine İlişkin Kesin Beraat Kararları

3. Eylemin Hukuka Aykırılığını ve Nedensellik Bağını Saptayan Maddi Olgular

Ceza hakimi, CMUK hükümlerinden aldığı yetkilerle kanıtları özgürce toplar. Hukuk hakimi ise tarafların istem ve savunmalarının dışına çıkamaz. Ceza mahkemesindeki kanıtlar, tazminat davalarında kusur ve sorumluluk derecelerinin doğru saptanmasına katkı sağlar.

III. Zamanaşımı Yönünden

Tazminat davalarında uzamış (ceza) zamanaşımından yararlanma koşulları, haksız fiilin suç niteliği taşıması ile ilgilidir. Ceza mahkemesi kararları, hukuk mahkemesinde açılan tazminat davasını etkiler mi? Hukuk hakimi bu kararlara uyar mı?

Eğer ceza mahkemesi suçun işlendiğini veya işlenmediğini kesin olarak saptamışsa, hukuk hakimi bu karara uyar. Kanıt yetersizliği nedeniyle beraat kararı verilmişse, hukuk hakimi bu kararla bağlı kalmaz ve suç niteliğini kendisi araştırır. Maddi ve Manevi Tazminatlarında Ceza Mahkemesi Kararlarının Hukuk Davalarına Etkisini Öğrenmek İçin Okumaya Devam Ediniz.

IV. Bekletici Sorun Yönünden

Haksız fiil nedeniyle açılan tazminat davalarında, ceza davasının sonucunun beklenip beklenmeyeceği tartışmalıdır. Çoğunluk görüşü, ceza davasının sonuçlanmasının beklenmesi gerektiği yönündedir. Bu görüşte olanlar şu iki ana nedeni ileri sürer:

1. BK.m.53 (TBK.m.74) gereğince hukuk hakimi, ceza mahkemesinin mahkumiyet kararıyla veya suçun işlenmediğine ilişkin kesin beraat kararıyla bağlıdır.

2. Ceza ve hukuk mahkemelerinin verecekleri kararlar arasında, aynı olay için, farklı sonuçlar doğmasını önlemek amacıyla bekletici sorun kabul edilmelidir.

Bu iki ana nedene ek olarak, hukuk mahkemesi ceza davasının sonucunu beklemez ve bir karar verirse, ceza mahkemesinin farklı bir karar vermesi durumunda, taraflardan biri yargılamanın iadesi yoluna başvurabilir.Maddi ve Manevi Tazminatlarında Ceza Mahkemesi Kararlarının Hukuk Davalarına Etkisini Öğrenmek İçin Okumaya Devam Ediniz.

V. Ceza Mahkemesindeki Bilirkişi Raporunun Hukuk Davasına Etkisi Yönünden

Taraflar, ceza dosyasındaki bilirkişi raporuna itiraz etmezlerse, hukuk hakimi bu raporu dikkate alabilir. Ancak taraflar itiraz etmişse, hukuk hakimi yeni bir bilirkişi incelemesi yaptırmak zorundadır. Ceza mahkemesindeki bilirkişi raporu, hukuk hakimini bağlamaz. Hukuk hakimi, kendi incelemelerini yaparak kesin bir sonuca ulaşmalıdır.

Maddi ve Manevi Tazminatlarında Ceza Mahkemesi Kararlarının Hukuk Davalarına Etkisi Hakkında Sonuç

Ceza mahkemesi kararları, hukuk mahkemelerini bazı durumlarda bağlamaz. Ceza ve hukuk davalarının konuları, amaçları ve yöntemleri farklı olduğundan, ceza mahkemesi kararlarının hukuk davalarına etkisi sınırlıdır. Ancak bazı durumlarda ceza mahkemesi kararları, hukuk mahkemesinde kesin hüküm veya kesin kanıt olarak kabul edilebilir. Bu durumlar detaylı bir şekilde incelenmelidir. Tazminat davaları hakkında daha fazla bilgi için Çanakkale Tazminat Avukatımız ile iletişime geçebilirsiniz.

Yasal Danışmanlık

Yer Ayırt