Tasarım Hükümsüzlüğü: Sebepler, Talepler ve Hukuki Süreçler

Tasarım hukuku kapsamında, belirli durumlarda bir tasarımın hükümsüz sayılması mümkündür. Bu yazıda, tasarımın hükümsüzlük sebepleri, hükümsüzlük taleplerinin nasıl yapılacağı ve bu tür davaların sonuçları hakkında detaylı bilgi sunulacaktır.

Tasarımın Hükümsüzlük Sebepleri

Bir tasarımın hükümsüz sayılabilmesi için belirli şartların ve sebeplerin mevcut olması gerekmektedir. Bu sebepler aşağıdaki gibi sıralanabilir:

Tasarımın Tanımlara Uygun Olmaması:

Tasarım, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu (SMK) m. 55/1 ve 2’de yer alan tanımlara uygun değilse.

MADDE 55- (1) Tasarım, ürünün tümü veya bir parçasının ya da üzerindeki süslemenin çizgi, şekil, biçim, renk, malzeme veya yüzey dokusu gibi özelliklerinden kaynaklanan görünümüdür.

(2) Ürün, bilgisayar programları hariç olmak üzere, endüstriyel yolla veya elle üretilen herhangi bir nesnenin yanı sıra birleşik bir ürün veya bu ürünü oluşturan parçaları, ambalaj gibi nesneleri, birden çok nesnenin bir arada algılanan sunumlarını, grafik sembolleri ve tipografik karakterleri ifade eder.

Yeni ve Ayırt Edici Olmama:

Tasarım, SMK m. 56 ve 57’de belirtilen yeni veya ayırt edici olma şartlarını taşımıyorsa.

Koruma Dışı Haller:

Tasarım, SMK m. 58/4’de belirtilen koruma dışı hallerden birini içeriyorsa.

Başvuru Sahipliği:

Başvuran kişi, SMK m. 3’te belirtilen kişilerden biri değilse.

Kötüniyetli Başvuru:

Başvuru kötü niyetli olarak yapılmışsa.

Fikri Mülkiyet Hakkının İhlali:

Başvuru, bir fikri mülkiyet hakkının yetkisiz kullanımını içeriyorsa.

Hak Sahipliği:

Hak sahipliğinin başka bir kişiye veya kişilere ait olduğu ispat edilirse.

Önceden Açıklanmış Tasarımlar:

Sonradan kamuya açıklanan aynı veya benzer nitelikteki bir tasarımın başvuru tarihinin, tescilli bir tasarımın başvuru tarihinden önce olması.

Tasarımın Kısmi Hükümsüzlüğü

SMK m. 64/6(b) ve (ç) ile fikri mülkiyet haklarının yetkisiz kullanımı gerekçesiyle tasarımın bir kısmına ilişkin hükümsüzlük talebinin kabul edilmesi halinde, o kısmın tescili hükümsüz kılınır. Kısmi hükümsüzlük sonucunda tescilin devamı için, kalan kısmın koruma şartlarını sağlaması ve tasarım kimliğini muhafaza etmesi gerekmektedir.

Hükümsüzlük Talepleri

Hükümsüzlük talepleri aşağıdaki şekillerde yapılabilir:

Genel Talepler: Tasarımın hükümsüzlüğü, menfaati olan herkes tarafından istenebilir.
Önceki Tarihli Başvuru: Hükümsüzlük, önceki tarihli bir başvuruya dayanıyorsa, sadece önceki hak sahibi tarafından ileri sürülebilir.
Hak Sahipliği: Tasarımın hak sahipliğinin başka bir kişiye ait olması sebebiyle hükümsüzlüğü, sadece tasarım hakkına sahip kişiler tarafından ileri sürülebilir.

Hükümsüzlük talepleri, tasarımın koruma süresi boyunca veya tasarım hakkının sona ermesini izleyen beş yıl içinde yapılabilir.

Tasarımın Hükümsüzlük Davası

Hükümsüzlük davası, dava tarihinde sicilde tasarım sahibi olarak kayıtlı kişiye karşı açılır. Tasarım üzerinde sicilde hak sahibi olarak görülen kişilerin davaya katılabilmeleri için ayrıca bu kişilere bildirim yapılır. Tescilsiz tasarımlarda hükümsüzlük davası, hak sahibi olduğunu iddia eden kişiye karşı açılır.

Tasarımın Hükümsüzlük Kararının Sonuçları

Hükümsüzlük kararının geçmişe etkili olacak şekilde hüküm doğurması, belirli durumları etkilemez:

Önceki Kararlar: Karardan önce tescilin sağladığı haklara tecavüz sebebiyle verilen kesinleşmiş ve uygulanmış kararlar.
Sözleşmeler: Karardan önce kurulmuş ve uygulanmış sözleşmeler (bu sözleşmeler uyarınca ödenmiş bedelin, hakkaniyet gereği kısmen ya da tamamen iadesi istenebilir).

Kesinleşmiş mahkeme kararı, mahkemece resen Kuruma bildirilir. Hükümsüz kılınan tasarım, sicilden terkin edilir ve terkine ilişkin bilgi bültende yayımlanır.