Ticaret Unvanları: Oluşturma, Tescil ve Hukuki Koruma Rehberi

Ticaret unvanları, işletmelerin kimliklerini belirleyen ve onları diğer işletmelerden ayıran önemli bir unsurdur. Bu yazımızda, ticaret unvanlarının oluşturulması, tescil edilmesi, kullanımı ve korunması konularını Türk Ticaret Kanunu (TTK) ve ilgili yönetmelikler çerçevesinde detaylı bir şekilde ele alacağız.

Ticaret Unvanı, Ticaret Sicili ve İşletme Adı

Ticaret Unvanı - Kullanma Zorunluluğu Ticaret unvanı, tacirin kimliğini belirler ve işletmenin kendisine özgü bir isimdir. İşletme adı ise işletmenin kendisini gösterir, ticaret unvanından farklı olarak işletmenin markası niteliğindedir. Marka, teşebbüsü ayırt eden işarettir. Ticaret unvanı ise taciri gösterir.

TTK MD. 40

Ticaret Unvanı - Tescil

Madde 40'a göre:

1. Her tacir, ticari işletmenin açıldığı günden itibaren onbeş gün içinde, ticari işletmesini ve seçtiği ticaret unvanını, işletme merkezinin bulunduğu yer ticaret siciline tescil ve ilan ettirir.

2. (Değişik: 28/1/2021-7263/22 md.) Gerçek kişi tacir ile tüzel kişi tacir adına imzaya yetkili olanların imzaları, kamu kurum ve kuruluşlarınca veri tabanlarında tutulan imza verilerinden elektronik ortamda temin edilerek merkezi ortak veri tabanındaki sicil dosyasına kaydedilir. Kamu kurum ve kuruluşlarının veri tabanlarında imza kaydının bulunmaması halinde, imzaya yetkili kişilerin imza beyanlarının ticaret sicili müdürlüğüne verilmesinin usul ve esasları Ticaret Bakanlığınca çıkarılacak tebliğ ile belirlenir.

Unvanın Oluşturulması

Ticaret unvanlarının oluşturulmasında üç farklı sistem bulunmaktadır:

• Serbesti Sistemi: Unvanın istenildiği gibi seçilmesi.

• Gerçeklik Sistemi: Seçilen unvanın gerçeğe uygun olması.

• Karma Sistem: Unvanın sonradan yapılan eklemelerle değiştirilebilmesi; Türk hukukunda karma sistem geçerlidir.

Ticaret Unvanının Oluşturulması: Çekirdek Kısım

Gerçek Kişiler Madde 41'e göre:

1. Gerçek kişi olan tacirin ticaret unvanı, 46'ncı maddeye uygun olarak yapabileceği ekler ile kısaltılmadan yazılacak adı ve soyadından oluşur. Örneğin, adı ve soyadı Esra Hamamcıoğlu olan bir tacirin ticaret unvanı da Esra Hamamcıoğlu’dur. "E. Hamamcıoğlu" şeklinde unvan yazılamaz.

Ticaret Şirketleri Açısından Ticaret Unvanı

a) Kollektif ve Komandit Şirketler Madde 42'ye göre:

1. Kollektif şirketin ticaret unvanı, bütün ortakların veya ortaklardan en az birinin adı ve soyadıyla şirketi ve türünü gösterecek bir ibareyi içerir.

2. Adi veya sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin ticaret unvanı, komandite ortaklardan en az birinin adı ve soyadıyla şirketi ve türünü gösterecek bir ibareyi içerir. Bu şirketlerin ticaret unvanlarında komanditer ortakların adları ve soyadları veya ticaret unvanları bulunamaz. Komanditer ortakların adı-soyadı unvanda yer alamaz, ancak yasağa rağmen yer almışsa, bu ortak üçüncü kişilere karşı sınırsız sorumlu ortak gibi sorumlu olur. Ayrıca bu yasağa aykırı davranmak idari para cezasına tabidir (TTK md. 320).

b) Anonim, Limited ve Kooperatif Şirketler Madde 43'e göre:

1. Anonim, limited ve kooperatif şirketler, işletme konusu gösterilmek ve 46'ncı madde hükmü saklı kalmak şartıyla, ticaret unvanlarını serbestçe seçebilirler.

2. Ticaret unvanlarında, “anonim şirket”, “limited şirket” ve “kooperatif” kelimelerinin bulunması şarttır. Bu şirketlerin ticaret unvanında, gerçek bir kişinin adı veya soyadı yer aldığı takdirde, şirket türünü gösteren ibareler baş harflerle veya başka bir şekilde kısaltma yapılarak yazılamaz.

Ticaret Unvanlarının Ek Olarak Kullanılması

Ekler Gerçeğe Uygun Olmalıdır Yanıltıcı ekler kullanılamaz. Örneğin, "Esra Hamamcıoğlu ve Ortakları Kollektif Şirketi" yanıltıcıdır (md. 46/2).

Ekler Madde 46'ya göre:

1. Tacirin kimliği, işletmesinin genişliği, önemi ve finansal durumu hakkında, üçüncü kişilerde yanlış bir görüşün oluşmasına sebep olacak nitelikte bulunmamak, gerçeğe ve kamu düzenine aykırı olmamak şartıyla; her ticaret unvanına, işletmenin özelliklerini belirten veya unvanda yer alan kişilerin kimliklerini gösteren ya da hayali adlardan ibaret olan ekler yapılabilir.

2. Tek başlarına ticaret yapan gerçek kişiler ticaret unvanlarına bir şirketin var olduğu izlenimini uyandıracak ekler yapamazlar.

3. “Türk”, “Türkiye”, “Cumhuriyet” ve “Milli” kelimeleri bir ticaret unvanına ancak Cumhurbaşkanı kararıyla konabilir.

Unvanın Oluşturulması: Ek Unsurlar

Örneğin:

• Esra Hamamcıoğlu İlaç Fabrikası

• Mühendis Volkan Hamamcıoğlu ve Ortakları İnşaat Kollektif Şirketi

• Esra Hamamcıoğlu İthalat İhracat Anonim Şirketi

Ek Almanın Zorunlu Olduğu İstisnai Durumlar

Madde 45'e göre:

1. Bir ticaret unvanına Türkiye’nin herhangi bir sicil dairesinde daha önce tescil edilmiş bulunan diğer bir unvandan ayırt edilmesi için gerekli olduğu takdirde, ek yapılır. Madde 48'e göre:

2. Her şube, kendi merkezinin ticaret unvanını, şube olduğunu belirterek kullanmak zorundadır.

3. Merkezi yabancı ülkede bulunan bir işletmenin Türkiye’deki şubesinin ticaret unvanında, merkezin ve şubenin bulunduğu yerlerin ve şube olduğunun gösterilmesi şarttır.

Ticaret Sicil Yönetmeliği ve Ticaret Unvanlarının Korunması

Ticaret Unvanına İlişkin Ortak Hükümler Madde 44'e göre:

1. Bir ticaret unvanına, şube unvanı da dahil olmak üzere, Türkiye’nin herhangi bir sicil dairesinde daha önce tescil edilmiş bulunan diğer bir unvandan ayırt edilmesi gerektiği takdirde ek yapılır.

2. Tacirin kimliği, işletmesinin genişliği, önemi ve finansal durumu hakkında, üçüncü kişilerde yanlış bir görüşün oluşmasına sebep olacak nitelikte bulunmamak, gerçeğe ve kamu düzenine aykırı olmamak şartıyla; her ticaret unvanına, işletmenin özelliklerini belirten veya unvanda yer alan kişilerin kimliklerini gösteren ya da hayali adlardan ibaret olan ekler yapılabilir.

3. Gerçek kişi tacirlerin faaliyet konuları birbirinden farklı olan birden çok ticari işletmesinin bulunması halinde, ticaret unvanına her işletme dolayısıyla ayırt edici ilaveler yapılarak tescil olunur.

4. Tek başlarına ticaret yapan gerçek kişiler ticaret unvanlarına bir şirketin var olduğu izlenimini uyandıracak ekler yapamaz.

5. “Türk”, “Türkiye”, “Cumhuriyet” ve “Milli” kelimeleri bir ticaret unvanına ancak Cumhurbaşkanı kararıyla konabilir.

6. Ticari işletme sahibinin veya bir ortağın ticaret unvanında yer alan adı kanunen değişir veya yetkili makamlar tarafından değiştirilirse unvan olduğu gibi kalabilir.

7. Kollektif veya komandit şirkete ya da donatma iştirakine yeni ortakların girmesi halinde ticaret unvanı değiştirilmek sizin olduğu gibi kalabilir. Bu şirketlerden birinin ticaret unvanına adı dahil olan bir ortağın ölümü üzerine mirasçıları onun yerine geçerek şirketin devamını kabul eder veya şirkete girmemekle beraber bu hususta izinlerini yazılı şekilde bildirirlerse şirket unvanı olduğu gibi bırakılabilir. Şirketten ayrılan ortağın adı da yazılı izni alınmak şartıyla şirket unvanında kalabilir.

8. Ticaret sicilinden silinen bir ticaret unvanı, unvanın silinmesine ilişkin ilanım Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde yayımlandığı tarihten itibaren beş yıl geçmedikçe başka bir tacir adına yeniden tescil edilemez.

Sonradan Meydana Gelen Değişiklikler

Ticaret Unvanının Devamı Madde 47'ye göre:

1. Ticari işletme sahibinin veya bir ortağın ticaret unvanında yer alan adı kanunen değişir veya yetkili makamlar tarafından değiştirilirse unvan olduğu gibi kalabilir.

2. Kollektif veya komandit şirkete ya da donatma iştirakine yeni ortakların girmesi halinde ticaret unvanı değiştirilmek sizin olduğu gibi kalabilir. Bu şirketlerden birinin ticaret unvanına adı dahil olan bir ortağın ölümü üzerine mirasçıları onun yerine geçerek şirketin devamını kabul eder veya şirkete girmemekle beraber bu hususta izinlerini yazılı şekilde bildirirlerse şirket unvanı olduğu gibi bırakılabilir. Şirketten ayrılan ortağın adı da yazılı izni alınmak şartıyla şirket unvanında kalabilir.

Ticaret Unvanının Devri

İşletme Sahibinin Değişmesi Ticaret unvanı işletmeden ayrı olarak başkasına devredilemez. Bir işletmenin devri, aksi açıkça kabul edilmiş olmadıkça unvanın da devri sonucunu doğurur. Devir halinde devralan, unvanı aynen kullanma hakkına sahiptir.

Vekilliği Madde 49'a göre:

1. Ticaret unvanı işletmeden ayrı olarak başkasına devredilemez.

2. Bir işletmenin devri, aksi açıkça kabul edilmiş olmadıkça, unvanın da devri sonucunu doğurur. Devir halinde devralan, unvanı aynen kullanma hakkına sahiptir.

Ticaret Unvanları Hakkında Tebliğ

Madde 4'e göre:

1. İşletme konusu ile şirket türünü gösteren ibareler Türkçe olmak kaydıyla ticaret unvanı serbestçe belirlenebilir.

2. Ticaret unvanında yer alacak ibareler, tacirin kimliği, işletmesinin genişliği, önemi ve finansal durumu hakkında üçüncü kişilerde yanlış bir görüşün oluşmasına sebep olacak nitelikte ve gerçeğe aykırı olamaz.

3. Ticaret unvanında yer alan ibareler kamu düzenine, ulusal çıkarlara ve ahlaka aykırı olamaz, kültürel ve tarihi değerlere zedeleyecek şekilde belirlenemez.

4. Bir ticaret unvanına “Türk”, “Türkiye”, “Cumhuriyet” ve “Milli” kelimeleri yalın, sade ve eksiz olarak; Bakanlar Kurulu kararıyla konulabilir. Bu ibarelerin Türk Ticaret Kanununun 41 ve 42'nci maddeleri uyarınca ticaret unvanında kullanılması zorunlu olan gerçek kişinin ad veya soyadında yer alması halinde Bakanlar Kurulu kararı aranmaz.

5. Anonim ve limited şirketlerin ticaret unvanında işletme konularından en az birinin yer alması zorunludur. İşletme konusunu gösterecek ibareler kısaltma yapılamaz. Başlıca amacı başka işletmelere katılmaktan ibaret olacak şekilde kurulacak anonim şirketlerin unvanında “holding” ibaresine yer verilmesi zorunludur.

6. Ticaret unvanında resmi olarak tanımlanmış yer adları kullanılabilir, ülke adlarının unvanda kullanılabilmesi için ise o ülkenin yetkili makamlarından izin alınması gerekir.

7. Kamu kurum ve kuruluşları ile ulusal ve uluslararası diğer kuruluşların adları ya da bunları tanımlayan kısaltılmış adları ticaret unvanlarında ek olarak kullanılamaz. Ancak bu kurum ve kuruluşların işlettikleri işletmeler ile hissedarı oldukları şirketlerin ticaret unvanlarında kendilerinin adları veya kısaltılmış adları kullanılabilir.

8. Ticaret sicilinden silinen bir ticaret unvanı, unvanın silinmesine ilişkin ilanım Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde yayımlandığı tarihten itibaren beş yıl geçmedikçe başka bir tacir adına yeniden tescil edilemez.

Ticaret Unvanının Korunması

1. İlke Madde 50'ye göre:

1. Usulen tescil ve ilan edilmiş olan ticaret unvanını kullanma hakkı sadece sahibine aittir.

2. Bildirim ve Ceza Madde 51'e göre:

1. Bütün mahkemeler, memurlar, ticaret ve sanayi odaları, noterler ve Türk Patent Enstitüsü görevlerini yaparlarken bir ticaret unvanının tescil edilmediğini, kanun hükümlerine aykırı olarak tescil edildiğini veya kullanıldığını öğrenirlerse durumu yetkili makamlara bildirmek zorundadırlar.

2. (Değişik: 26/6/2012-6335/7 md.) 39 ila 45'inci veya 48'inci maddeleri ihlal edenler, iki bin Türk Lirası idari para cezasıyla cezalandırılır.

3. (Ek: 26/6/2012-6335/7 md.) 46'ncı maddeyi ihlal edenler veya 49'uncu maddeye aykırı olarak ticaret unvanını devredenler ve devralan ve kullananlar, üç aydan iki yıla kadar hapis veya adli para cezasıyla cezalandırılır.

Unvanına Tecavüz Edilen Kimsenin Hakları

Madde 52'ye göre:

1. Ticaret unvanının, ticari dürüstlüğe aykırı biçimde bir başkası tarafından kullanılması hâlinde hak sahibi, bunun tespitini, yasaklanmasını; haksız kullanılan ticaret unvanı tescil edilmişse kanuna uygun bir şekilde değiştirilmesini veya silinmesini, tecavüzün sonucu olan maddi durumun ortadan kaldırılmasını, gereğinde araçların ve ilgili malların imhasını ve zarar varsa, kusurun ağırlığına göre maddi ve manevi tazminat isteyebilir. Maddi tazminat olarak mahkeme, tecavüz sonucunda mütecavizin elde etmesi mümkün görülen menfaatinin karşılığına da hükmedebilir. Malların imhası en son çaredir. Maddi tazminat kusurun ağırlığına göre istenebilir. TTK 53 atfı nedeniyle TTK m. 50 ve 52 uygulanır. İşletme adı tescil ve ilan ettirilmemişse ancak haksız rekabet hükümlerine göre korunabilir. İşletme adı işletmeyle birlikte devredilebilir.

Sicile Kaydı ve İlanı Gerekli Hususlar

Hangi hususların sicile tescilinin gerekli olduğu genel bir düzenleme ile gösterilmemiştir. İlgili mevzuatta tescili gerekli hususlar tek tek gösterilmektedir. Kural olarak ticaret sicili İSTEM üzerine yapılır.

Kimler Ticaret Siciline Kayıt Yaptırabilir?

İlgililer

Madde 28'e göre:

1. Tescil istemi ilgililer, temsilcileri veya hukuki halefleri tarafından yetkili sicil müdürlüğüne yapılır.

2. Bir hususun tescilini istemeye birden çok kimse zorunlu ve yetkili olduğu takdirde, kanunda aksine hüküm bulunmadıkça, bunlardan birinin talebi üzerine yapılan tescil tümü tarafından istenmiş sayılır.

Aksine Hükümleri

1. Tescil ve İlan Madde 250'ye göre:

1. Şirketin sona ermesi hâlinde ortaklar sona ermeyi tescil ve ilan ettirmekle yükümlüdür. İflas sebebiyle şirketin infisahı hâlinde bu yükümlülük iflas memuruna aittir.

2. Şirketin feshi bir ortağın ölümünden ileri gelmişse tescil ve ilan dilekçesi, ölen ortağın mirasçılarıyla birlikte diğer tüm ortaklar; mirasçıların katılması mümkün bulunmayan veya güç olan hâllerde, sağ kalan ortaklar tarafından verilir.

Tescil İncelemenin Sonuçları

1. Tescil Onay. Tescil Ret. Geçici Tescil Madde 32/4: “Çözümü bir mahkeme kararına bağlı bulunan veya sicil müdürü tarafından kesin olarak tescilinde duraksanan hususlar, ilgililerin istemi üzerine geçici olarak tescil olunur. Ancak, ilgililer üç ay içinde mahkemeye başvurduklarını veya aralarında anlaştıklarını ispat etmezlerse geçici tescil resen silinir. Mahkemeye başvurulduğu takdirde kesinleşmiş olan hükmün sonucuna göre işlem yapılır”.

İtiraz

Madde 34'e göre:

1. İlgililer, tescil, değişiklik veya silinme istemleri ile ilgili olarak, sicil müdürlüğünce verilecek kararlara karşı, tebliğlerinden itibaren sekiz gün içinde, sicilin bulunduğu yerde ticari davalara bakmakla görevli asliye ticaret mahkemesine dilekçe ile itiraz edebilirler.

2. Bu itiraz mahkemece dosya üzerinden incelenerek karara bağlanır. Ancak, sicil müdürünün kararı, üçüncü kişilerin sicilde kayıtlı bulunan hususlara ilişkin menfaatlerine aykırı olduğu takdirde, itiraz edene üçüncü kişi de dinlenir. Bunlar mahkemeye gelmezlerse dosya üzerinden karar verilir.

Aleniyet

Madde 35'e göre:

1. Tescil işleminin dayanakları olan dilekçe, beyanname, senetler, belgeler ve ilanları içeren gazeteler, üzerlerine sicil defterinin tarih ve numaraları yazılarak sicil müdürlüğünce saklanır.

2. Herkes ticaret sicilinin içeriğini ve müdürlükte saklanan tüm senet ve belgeleri inceleyebileceği gibi giderini ödeyerek bunların onaylı suretlerini de alabilir. Bir hususun sicilde kayıtlı olup olmadığına dair onaylı belge de istenebilir.

3. Tescil edilen hususlar, kanun veya Kanunun 26'ncı maddesine göre çıkarılacak yönetmelikte aksine bir hüküm bulunmadıkça ilan olunur.

4. İlan, Türkiye genelinde sicil kayıtlarının ilanına özgü Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi ile yapılır.

Sicilin Etkileri

Kurucu veya Açıklayıcı Etki Ticaret sicilinin etkisi kural olarak açıklayıcı olup istisnai durumlarda kurucudur, örneğin:

• İşletme adı ve ticaret unvanının özel olarak korunması (TTK 50, 52, 53)

• Ticaret şirketlerinin birleşmesi, bölünmesi ve tür değiştirmesi (TTK 153, 179, 189)

• Ticaret şirketlerinin tüzel kişilik kazanması (TTK 232, 317, 355, 588, Koop. K. 7)

• AŞ’lerde kuruluştan sonra devralmaya ilişkin sözleşmelerin geçerli olması

Görünüşe Güven

Madde 37'ye göre:

1. Tescil kaydı ile ilan edilen durum arasında aykırılık bulunması hâlinde, tescil edilmiş olan gerçek durumu bildikleri ispat edilmediği sürece, üçüncü kişilerin ilan edilen duruma güvenleri korunur.

Sonuç

Bu detaylı rehber, ticaret unvanlarının ve ticaret sicilinin nasıl kullanılması gerektiğine dair kapsamlı bir bilgi sunmaktadır. İşletme sahiplerinin ve yöneticilerinin, ticaret unvanlarının oluşturulması, tescili ve korunması ile ilgili yasal yükümlülüklerini doğru bir şekilde yerine getirmeleri büyük önem taşımaktadır. Bu rehberi kullanarak ticaret unvanınızı ve ticaret sicilinizi doğru bir şekilde yönetebilir ve yasal uyumluluğu sağlayabilirsiniz. Ticaret Unvanlarının Kullanımı ve Tescili hakkında daha fazla hukuki destek için Çanakkale Ticaret Avukatımız ile iletişime geçiniz.

Yasal Danışmanlık

Yer Ayırt