Ölüme Bağlı Tasarrufların İptali

Ölüme bağlı tasarruflar, miras bırakanın ölümünden sonra hüküm ve sonuçlarını doğuran ve miras bırakanın tereke üzerindeki iradesini içeren hukuki işlemler olarak tanımlanabilir. Bu tasarruflar, bazı durumlarda hükümsüzlük yaptırımına tabi olabilir. Ölüme bağlı tasarrufların hükümsüzlük halleri, yokluk, kesin hükümsüzlük ve iptal edilebilirlik şeklinde karşımıza çıkar. Bu yazıda, ölüme bağlı tasarrufların iptal sebepleri, Yargıtay kararları ve doktrin tartışmaları ışığında detaylı bir şekilde ele alınacaktır.

Ölüme Bağlı Tasarruf Kavramı

Ölüme bağlı tasarruf, miras bırakanın ölümünden sonra hüküm ve sonuçlarını doğuracak olan ve miras bırakanın tereke üzerindeki iradesini içeren hukuki işlemdir. Türk Medeni Kanunu (TMK) m. 502 ve devamında ölüme bağlı tasarruflar düzenlenmiştir. Ölüme bağlı tasarruflar iki şekilde kategorize edilir:

Şekli Anlamda Ölüme Bağlı Tasarruflar: Vasiyetname ve miras sözleşmesi.
Maddi Anlamda Ölüme Bağlı Tasarruflar: Koşul ve yüklemeler, mirasçı atama, belirli mal bırakma, yedek ve art mirasçı atama, vakıf kurma, vasiyeti yerine getirme görevlisi atama, mirastan feragat, mirasçılıktan çıkarma.

Ölüme Bağlı Tasarrufların İptali Nasıl Olur?

TMK m. 557'de ölüme bağlı tasarrufların iptal sebepleri sınırlı olarak sayılmıştır. Bunlar; ehliyetsizlik, irade sakatlığı halleri, hukuka veya ahlaka aykırılık ve şekil kurallarına aykırılıktır.

1. Ehliyetsizlik Sebebiyle İptal

Ehliyet, kişinin hak ve fiil ehliyetine sahip olması anlamına gelir. TMK m. 502-503'te vasiyetname ve miras sözleşmesi yapma ehliyeti düzenlenmiştir. Vasiyetname yapma ehliyeti için vasiyetçinin ayırt etme gücüne sahip olması ve on beş yaşını doldurmuş olması gerekir. Miras sözleşmesi yapma ehliyeti için ise ayırt etme gücüne sahip olmak, ergin olmak ve kısıtlı bulunmamak şartları aranır.

Yargıtay Kararları:

Yargıtay 2. HD, E. 2007/2204, K. 2007/3809, T. 12.3.2007: "Dava yoluyla ölüme bağlı tasarrufun iptalini isteyebilmek için, dava tarihinde mirasçılık sıfatının kazanılmış olması şarttır. Vasiyetçi hayatta olduğu sürece, mirasçılar vasiyetnamenin iptali için dava açamazlar."
Yargıtay 7. HD, E. 2022/1278, K. 2022/4606, T. 29.6.2022: "Mahkemece davacının vasiyetnamede bulunan imzanın murise ait olup olmadığı yönündeki talebi doğrultusunda inceleme yapılması gerektiği belirtilmiştir."

2. İrade Sakatlığı Hallerine İlişkin Sebeplerle İptal

İrade sakatlığı hallerinde, iradenin oluşumunda veya beyan edilmesinde bozukluklar meydana gelir. Bu bozukluklar yanılma, aldatma ve korkutma şeklinde olabilir.

Yanılma Sebebiyle İptal:

TMK m. 557/I-2'de yanılma hali ölüme bağlı tasarrufların iptal sebepleri arasında yer alır. Yanılma, vasiyetname bakımından esaslı olup olmadığına bakılmaksızın iptal sebebi sayılırken, miras sözleşmesi bakımından esaslı yanılma olması şarttır.

Aldatma Sebebiyle İptal:

Aldatma, bir kimsenin irade beyanında bulunması amacıyla bilerek yanlış kanaat oluşturmasıdır. TBK m. 36'da aldatma düzenlenmiş olup, aldatma sonucu yapılan tasarruflar iptal edilebilir.

3. Hukuka veya Ahlaka Aykırılık

Ölüme bağlı tasarrufların içeriğinin hukuka veya ahlaka aykırı olması da iptal sebebidir. Bu durumlarda tasarrufun tamamı veya hukuka aykırı kısım iptal edilir.

4. Şekil Kurallarına Aykırılık

Ölüme bağlı tasarrufların şekil kurallarına aykırı olarak yapılması da iptal sebebi sayılır. TMK m. 532 ve devamında vasiyetname ve miras sözleşmesi için öngörülen şekil kurallarına uyulmaması durumunda tasarruf iptal edilir.

Yargıtay Kararları ve Doktrin Görüşleri

Yargıtay kararları ve doktrin görüşleri, ölüme bağlı tasarrufların iptal sebepleri konusunda önemli rehberler sunar. Özellikle Yargıtay'ın içtihatları, bu tür davalarda mahkemelerin nasıl karar verdiği konusunda yol göstericidir. Yargıtay, ölüme bağlı tasarrufların iptal sebeplerini dar yorumlayarak, mümkün olduğunca tasarrufun ayakta tutulmasını ve miras bırakanın son arzularının yerine getirilmesini amaçlar.

Yargıtay 3. HD, E. 2013/13211, K. 2013/17415, T. 9.12.2013: "Kural olarak, murisin ölüme bağlı tasarruflarını iptal etmekten veya hükümsüz saymaktan çok, bunları muhafaza etmek, vasiyetçinin iradesine ve istemine daha uygun düşer."

Bu yazıda, ölüme bağlı tasarrufların iptal sebepleri detaylı bir şekilde incelenmiş olup, Yargıtay kararları ve doktrin tartışmaları ışığında hukuki çerçeveye oturtulmuştur. Ölüme bağlı tasarrufların iptali davalarında, kanunda belirtilen sebeplerin varlığı ve ispatı büyük önem taşır. Ölüme Bağlı Tasarrufların İptali hakkında daha fazla bilgi almak için Çanakkale Gayrimenkul Avukatımız ile iletişime geçiniz.

Yasal Danışmanlık

Yer Ayırt